Wiele grzechów przynosi szkodę bliźniemu. Dlatego należy uczynić wszystko, co jest możliwe, aby te szkody naprawić. Trzeba więc oddać rzeczy ukradzione, przywrócić sławę temu, kto został oczerniony, wynagrodzić krzywdę. Tego wymaga zwyczajna sprawiedliwość. Grzech rani i osłabia samego grzesznika a także jego relacje z Bogiem i z drugim człowiekiem. Rozgrzeszenie usuwa grzech, ale nie usuwa wewnętrznego i zewnętrznego nieporządku, jaki ten grzech wprowadził. Dlatego grzesznik, podźwignięty z grzechu, musi jeszcze odzyskać pełne duchowe zdrowie. Powinien zatem uczynić jeszcze coś więcej, aby naprawić swoje winy - powinien zadośćuczynić w odpowiedni sposób, czyli odpokutować za swoje grzechy.

Duchowe dobro

Pokuta, jaką nakłada spowiednik, powinna uwzględniać sytuację osobistą penitenta i mieć na celu jego duchowe dobro. O ile to możliwe, powinna odpowiadać ciężarowi i naturze popełnionych grzechów. Może nią być modlitwa, ofiara, dzieło miłosierdzia, dobrowolne wyrzeczenie, cierpienie, a zwłaszcza cierpliwa akceptacja krzyża, który musimy dźwigać. Tego rodzaju pokuty pomagają nam upodobnić się do Chrystusa, który raz na zawsze odpokutował za nasze grzechy.

Skoro Chrystus powierzył apostołom posługę jednania, to biskupi - jako ich następcy i kapłani - współpracownicy biskupów, nadal spełniają tę posługę. Odpuszczają grzechy nie w imię własne, ale w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Przebaczenie grzechów staje się pojednaniem z Bogiem i z Kościołem. Spowiadający kapłan jest więc przedstawicielem zarówno Boga, jak i Kościoła, czyli tej wspólnoty, w której żyjemy i którą osłabiamy naszymi grzechami.

W niebezpieczeństwie śmierci, każdy kapłan, nawet pozbawiony prawa spowiadania, może rozgrzeszyć z każdego grzechu i z każdej ekskomuniki. Udzielając sakramentu pokuty, kapłan wypełnia posługę dobrego pasterza, który szuka zagubionej owcy; dobrego samarytanina, który opatruje rany; ojca, który czeka na syna marnotrawnego i przyjmuje go z miłością, gdy ten powraca; sprawiedliwego sędziego, który nie ma względu na osobę i którego sąd jest sprawiedliwy, a równocześnie miłosierny. Spowiadający kapłan jest więc znakiem i narzędziem miłosiernej miłości Boga względem nawracającego się grzesznika.

Tam czeka miłosierny Ojciec

Nie bójmy się kapłana ani spowiedzi - tam czeka miłosierny Ojciec! Spowiednik nie jest panem, ale sługą przebaczenia. Każdy kapłan, który spowiada, zobowiązany jest, pod bardzo surowymi karami, do zachowania absolutnej tajemnicy odnośnie grzechów wyznanych przez penitenta. Nie może też w żaden sposób wykorzystać wiadomości o życiu człowieka, jakie uzyskał podczas spowiedzi.

Skuteczność sakramentu pokuty polega na przywróceniu nam łaski Bożej i na zjednoczeniu się z Bogiem. Ten sakrament jedna nas także z Kościołem. W związku z tym trzeba jeszcze pokrótce przekazać naukę Kościoła o odpustach. Uzyskiwanie odpustów łączy się ściśle z sakramentem pokuty. Odpust jest darowaniem kary doczesnej za grzechy zgładzone już co do winy. Każdy grzech jest zaciągnięciem winy i sakrament pokuty tę winę przebacza. Grzesznik zaciąga również karę, której sama spowiedź nie eliminuje. Chrześcijanie, odpowiednio usposobieni, pod pewnymi warunkami i za pośrednictwem Kościoła, dostępują zgładzenia kary za popełnione i przebaczone grzechy. To dokonuje się dzięki odpustom. Odpust może być cząstkowy albo zupełny, w zależności od tego, czy od kary doczesnej, należnej za grzechy, uwalnia w części, czy w całości. Odpusty mogą być udzielane żywym lub ofiarowane za umarłych.

W przypadku szczególnych okoliczności można zastosować wspólnotową celebrację pojednania, z ogólną spowiedzią i z ogólnym rozgrzeszeniem. Taka nadzwyczajna konieczność może zaistnieć wówczas, gdy zachodzi bliskie niebezpieczeństwo śmierci, a kapłan nie miałby czasu wysłuchać poszczególnych spowiedzi. Może ona zaistnieć także wtedy, gdy jest zbyt wielu penitentów, a brakuje spowiedników. W takim przypadku jednak wierni muszą postanowić, że wyspowiadają się w indywidualnej spowiedzi, jak tylko będą mieli ku temu sposobność.