Tu wchodzimy w zakres tzw. materii tego sakramentu, (formą jest absolucja). 
 

Materią sakramentu pokuty jest grzech ciężki – tak pisze SOBÓR TRYDENCKI. 
 

Co z człowiekiem, który przyszedł do spowiedzi i ma tylko grzechy lekkie, a nie ma ciężkiego? Nie ma materii. Papież i nauczania posoborowe wyraźnie mówią, że nie wolno ludzi dystansować od sakramentu pokuty, nawet wtedy, gdy przychodzą do tego sakramentu z pobudek pobożnościowych, czyli kiedy nie mają świadomości grzechu ciężkiego. Dlaczego? Ponieważ sakrament pokuty to nie tylko sakrament, który gładzi grzechy, ale jak każdy sakrament to źródło łaski i najlepszy środek nadprzyrodzony do procesu kształtowania sumienia.

 

Sobór Trydencki mówi, że materią są grzechy ciężkie, w przypadku ich braku, można przystępować do Komunii św. W sakramencie pokuty, jeśli mamy grzechy ciężkie, należy je wyznać podając liczbę i okoliczności. Jest to podyktowane zasadą moralną, która podkreśla motyw, który doprowadził do popełnienia danego czynu, dlatego trzeba wziąć pod uwagę jego okoliczności, które mogą być zarówno obciążające jak i łagodzące. W przypadku gdy spowiednik zadaje pytania, celem ich jest tylko i wyłącznie doprecyzowanie problemu, by w miarę możliwości pomóc, na ile jest w stanie.

 

Pastoralny wymiar sakramentu – jest to sakrament, który powinien rozwiązywać nasze problemy moralne: 

 

Sakrament ten to jedyny ze środków o charakterze nadprzyrodzonym –  wszystkie inne środki  np. rozmowa z osobą kompetentną, lektura, nawet Pisma św., są potrzebne i godne pochwały, ale żaden z tych środków nie ma waloru sakramentu, tylko ten jeden jest sakramentem.

 

Po drugie jego siłą jest to, że jest to środek, który ma formę dialogu, to nie jest rozmowa o ogółach tylko dotycząca konkretnego problemu konkretnego człowieka

 

 

 

„Zadośćuczynienie” znaczy uczynić za dość, a to polega na wyrównaniu rachunków, na spłaceniu długów jakie zaciągnęliśmy przez popełnienie grzechu, wobec Pana Boga, bliźnich, siebie samego i świata w którym żyjemy – w czterech płaszczyznach grzechu.

WYPEŁNIENIE POKUTY – W praktyce zadośćuczynienie polega na wypełnieniu nadanej i przyjętej pokuty. Pokuta musi być przyjęta a spowiednik nadając pokutę musi wiedzieć czy ta osoba jest w stanie ją wypełnić. Jeśli nie, to powinien zmienić pokutę, albo rozciągnąć czas jej wypełnienia. Nie może odesłać kogoś od konfesjonału z brakiem 100% pewności czy jest w stanie wypełnić nadaną pokutę. Powinna też być zachowana zasada proporcjonalności – zadana pokuta powinna być proporcjonalna w stosunku do winy, tak aby ten, który ma nałożoną pokutę ze świadomości wielkości tej pokuty sam mógł dojść do świadomości popełnionego zła. Musi być zachowany pewien element wychowawczy.

 

WYRÓWNANIE SZKODY – Drugi warunek zadośćuczynienia to jest wyrównanie szkody materialnej i duchowej. Przy szkodzie materialnej jest tzw. obowiązek restytucji – oddanie rzeczy zabranej, czy zniszczonej. Restytucja opiera się na sprawiedliwości: nikt nie ma prawa do niczego co nie jest jego własnością i to zarówno w przypadku mienia prywatnego jak i społecznego. Jeśli ktoś nie jest w stanie oddać danej rzeczy, to powinien wyrównać szkodę przez ekwiwalent materialny. Przy dużej wartości materialnej ma prawo to rozłożyć na dłuższy okres czasowy. Jeżeli ktoś nie jest w stanie czegoś zwrócić (np. nie ma kontaktu z daną osobą lub nie istnieje dana instytucja), to powinien w formie restytucji przekazać jakąś część materialną na cel dobroczynny.

 

Jeżeli ktoś nie wypełnił pokuty z poprzedniej spowiedzi, to musi powiedzieć dlaczego – jest różnica, pomiędzy tym, że ktoś nie wypełnił pokuty, bo nie było takiej możliwości, a tym, że nie wypełnił jej, bo zaniedbał i później stało się to niemożliwe. 
 

Zadośćuczynienie jest dopełnieniem sakramentu i jeśli jest nie wypełnione to pozostaje ciągle otwarta kwestia tego sakramentu. Dzisiaj wypełnienie pokuty i zadośćuczynienia jest możliwe tak długo, dopóki po raz następny nie przystąpimy do sakramentu.